Rak jelita grubego to jedna z najgroźniejszych i najczęstszych obecnie chorób cywilizacyjnych. Nowotwór jelita grubego w wielu przypadkach jest nadal zbyt późno diagnozowany, a późne rozpoznania zmniejsza szansę na powodzenie terapii. Diagnostyka raka to pierwszy krok. Szanse tę zmniejsza także stopień złośliwości raka jelita grubego – im wyższy, tym gorsze rokowania. Skuteczne leczenie raka jelita grubego jest jednak możliwe, a terapia w niektórych przypadkach kończy się całkowitym powodzeniem. Ważne, by zgłosić się do lekarza, gdy tylko zauważymy niepokojące objawy.
Rak jelita grubego – co powinno zaniepokoić?
Rak jelita grubego rozwija się powoli, a symptomy choroby zależą od stopnia jej zaawansowania. Wczesne objawy raka jelita grubego są niespecyficzne. Mogą pojawić się częste wzdęcia i bóle brzucha, ale na tym etapie może także nie być żadnych niepokojących symptomów. Pojawiające się zaburzenia w oddawaniu stolca wielu pacjentów przypisuje na przykład niewłaściwej diecie czy stresowi. W późniejszym etapie rozwoju choroby w stolcu może pojawiać się krew, pacjent jest osłabiony i chudnie pomimo braku zmiany nawyków żywieniowych.
Rak jelita grubego. Diagnostyka i leczenie raka jelita grubego.
Nowotwór okrężnicy powoduje też zmianę rytmu wypróżnień, uczucie przepełnienia odbytnicy, zaparcia i naglące bolesne parcie na stolec. Bardzo niepokojącym objawem jest pojawienie się w stolcu krwi czy guz wyczuwalny w jamie brzusznej. Wielu pacjentów zgłasza się do lekarza zbyt późno. Zaawansowany rak jelita grubego powoduje niedrożność przewodu pokarmowego, zapalenie otrzewnej w przebiegu perforacji lub masywne krwawienie z odbytnicy, pojawiają się także przerzuty w wątrobie, płucach, węzłach chłonnych, kościach i mózgu.
Diagnostyka raka jelita grubego
Najczęściej stosowana przy podejrzeniu raka jelita grubego i jako badanie przesiewowe jest kolonoskopia. Stosuje się też badanie palcem przez odbyt (per rectum), badanie obecności krwi utajonej w stolcu, USG jamy brzusznej.
Diagnostyka endoskopowa to wprawdzie badanie inwazyjne, ale wykonywane przez doświadczonego lekarza jest jednocześnie bezpieczne – wykonuje się ją za pomocą elastycznych wzierników, które pozwalają obejrzeć jelito grube od środka. Czasami można już podczas badania usunąć niepokojącą zmianę i poddać ją badaniu histopatologicznemu. Dzieje się tak na wczesnym etapie choroby, gdy zmiany są jeszcze niewielkie.
Przed badaniem endoskopowym (kolonoskopią) niezbędne jest przygotowanie jelita grubego. Oczyszcza się je za pomocą specjalnych preparatów (np. PEG), które pacjent wypija na kilka godzin przed badaniem. Zapewnia to dobrą widoczność podczas wziernikowania, co pozwala lekarzowi dokładnie ocenić zmiany. Badanie wykonywane jest bez znieczulenia lub w znieczuleniu ogólnym. Kolonoskopia pozwala określić lokalizację guza, jego wielkość oraz pobrać wycinki do badania histopatologicznego. Podczas badania możliwe jest też wykrycie zmian przedrakowych, czyli polipów, które można usunąć endoskopowo. Kolonoskopia pozwala na wczesne wykrycie zmian w jelicie grubymi i zalecana jest u osób w wieku 40-49 lat z pierwszymi objawami nowotworu jelita grubego oraz po 50. roku życia jako badanie przesiewowe u reszty populacji.
Badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, USG) wykonywane są w celu określenia stopnia zaawansowania choroby oraz wykrycia przerzutów. Służą onkologowi jako podstawa do określenia dalszego leczenia.
Nowotwory jelita grubego wykrywane są w niektórych przypadkach późno, kiedy guz jest na tyle duży, że jego pierwszym objawem jest zamknięcie światła jelita i tak zwana niedrożność. Raka jelita grubego rozpoznaje się wówczas podczas operacji. Zazwyczaj w takiej sytuacji konieczne jest leczenie prowadzone przez onkologa klinicznego, szczególnie jeśli jednocześnie stwierdzono przerzuty do innych narządów.
Leczenie raka jelita grubego
Szansę na całkowite wyleczenia raka jelita grubego mają pacjenci we wczesnym stadium choroby, bez przerzutów w węzłach chłonnych i odległych. Zaawansowany rak jelita grubego to niestety jedna z najczęstszych przyczyn zgonów w Polsce i na świecie.
Leczenie raka jelita grubego uzależnione jest od tego, jak bardzo zaawansowana jest choroba. Metoda leczenia zależy też od tego, gdzie umiejscowiony jest guz. Najczęściej leczenie raka jelita grubego polega na operacyjnym usunięciu guza wraz z marginesem zdrowych tkanek (tzw. leczenie radykalne). Stosowana może być też chemioterapia i radioterapia, jako leczenie przedoperacyjne, a także po operacji jako leczenie uzupełniające. Rokowania terapii zależą przede wszystkim od tego, jak szybko zostanie ona podjęta.
Leczenie raka jelita grubego może być radykalne lub paliatywne. Leczenie radykalne ma na celu usunięcie guza wraz z okoliczną tkanką, węzłów chłonnych i w miarę możliwości przerzutów, na przykład w wątrobie. Przed operacją wykonywana jest pełna diagnostyka onkologiczna kolonoskopia, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny oraz inne badania, na podstawie których lekarze ustalają, czy zmiany da się usunąć w całości. Leczenie paliatywne polega na usunięciu guza, ale nie przerzutów, których umiejscowienie uniemożliwia zabieg. Tego typu leczenie ma na celu przyniesienie pacjentowi ulgi w bólu i zredukowanie objawów takich jak krwawienie z guza czy niedrożność jelit. Nie leczy jednak w pełni samej choroby.
Życie po operacji raka jelita grubego znacznie się zmienia. Kolektomia, czyli usunięcie fragmentu lub całości jelita grubego to konieczność czasowego lub stałego wyłonienia sztucznego odbytu (stomii). Przede wszystkim zmienić muszą się nawyki żywieniowe, konieczna jest też zwiększona higiena. Po kolektomii można jednak normalnie żyć i funkcjonować, nawet gdy stomia założona zostaje na stałe.